Fiyatların anormal olarak nitelendirilebilecek bu hareketleri analistler, piyasa uzmanları ve yatırımcılar tarafından takip edilir. Bu takip, özellikle gün içerisindeki işlemlerde sıkça değerlendirilir.

Herhangi bir finansal yatırım aracına karşı olan talep, temel ve teknik analizler ile uyuşmayan şekilde artıyor ve bununla beraber söz konusu finansal aracın fiyatı doğru orantılı bir biçimde yükseliyor ise, burada bir aşırı alım gerçekleştiği söylenebilir.

Aynı şekilde bir finansal aracın teknik ve temel analizler ile uyumsuz şekilde farklı bir satış göstermesi, fiyatının da bu doğrultuda düşmesi, burada bir aşırı satım durumu olduğunu gösterebilir.

Aşırı alım ve aşırı satım alanları ya da bölgeleri, piyasada mevcut olan trendlerin bitip, finansal araç fiyatının ters yönde bir hareket eğiliminde bulunma ihtimalinin güçlendiği durumlardır. Bunun beraberinde, fiyatı söz konusu aşırı uç kesimlere iten sebepler, geçerliliğini koruyor durumda olabilir. Bu nedenle yatırımcıların aşırı satım ve aşırı alım sinyali veren ürünler ile ilgili pozisyon seçerken potansiyel riskleri dikkate almaları ve belki mevcut pozisyonlarını bir oranda küçülterek kâr realizasyonuna gitmeleri akla yatkın olabilir.

Aşırı alım ve aşırı satım durumlarının yatırımcılar, analistler ve piyasa uzmanları tarafından takip edilebileceği çok sayıda farklı teknik gösterge mevcuttur. Bu gösterge ve grafiklerin değerlendirmeleri, mevcut fiyatın daha önceki zamanların fiyatlarına kıyasla ne derecede işlem gördüğü ile bağlantılıdır. 

Aşırı Alım Nedir?

Aşırı alım, piyasada bulunan bir menkul kıymetin, anormal derecelerde talep alması ile “gerçeğe uygun” olarak nitelendirilebilecek değerin üstünde işlem görmeye başladığının düşünüldüğünü tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Aşırı alım durumları, genel olarak ilgili menkul kıymetin, son fiyatının ya da belli bir zaman aralığındaki fiyat ortalamasının karşılaştırılması ile değerlendirilir ve yorumlanır.

Aşırı alım bölgeleri, yakın zamanlarda fiyatların bir düzeltme değişimi gösterebileceği beklentisini yatırımcılarda yaratır. Fiyatlar ile ilgili bu düşüş beklentileri, genellikle menkul kıymetlerin fiyat geçmişleri ile ilgili yapılan teknik analizlerin bir sonucu olarak elde edilir. Ancak bu tip bir çıkarımda bulunmak için temel bilgi ve verilerin kullanılması da ihtimaldir. Sonuç olarak aşırı satın alınmış durumda bulunan bir hisse senedi, eğer yatırımcının uzun vadeli yatırım portföyün bir parçası olmasa dahi elden çıkarılması düşünülebilir.

Belli bir hisse senedinin yükseliş trendi, ilgili şirketi, endüstriyi, sektörü ya da genel piyasayı ilgilendiren olumlu bir gelişme veya faktörden kaynaklanıyor durumda olabilir. Eğer söz konusu konjonktür de buna izin verirse, ilgilin hisse senedinin veya varlığın yükseliş hızı güçlü bir şekilde devam edebilir. Bu noktada sadece fiyat hareketinin cazibesine aldanan yatırımcılar da pastadan pay almak amacında olabilirler. Bu yatırımcıların hareketleri de varlığın fiyatını yukarı yönde ilerletecektir. Gelinen durumda sıra dışı değerlenmiş varlığın hala daha fiyatını yükseltmeye niyetli bir topluluk oluşmaya başlayabilir. Sonuç olarak temel ve teknik analizler sürdürülecek ve aşırı satın alınan bu finansal araç, ya değer kaybı yaşayacak ya da yatırımcı davranışları ve topluluk psikolojisi ağır basacak, fiyatlar en azından bir zaman daha artmaya devam edecektir.

Piyasa ortalamasının üzerinde tecrübeye sahip olan yatırımcılar, analistler ve piyasa uzmanları, aşırı alım durumunda bulunan finansal araçlara yatırım gerçekleştirmekten imtina ederler. Hatta bazı durumlarda bu deneyimli yatırımcıların birçoğu bu finansal aracı açığa satma işlemi gerçekleştirebilir. Fakat herhangi bir finansal yatırım aracının, değerini etkileyen en önemli faktörün arz ve talep olduğu unutulmamalıdır. Ne sebepten kaynaklı olursa olsun ilgili finansal varlığa karşı olan aşırı fazla talep devam ediyorsa, fiyatın yükselmesi de devam edecektir. Buradan yola çıkarak, sadece aşırı alım alanına veya bölgesine girdiği için bir varlığın fiyatının düşeceğini belirtmek oldukça sığ bir yaklaşımdan öteye geçemez.

Aşırı Satım Nedir?

Aşırı satım, herhangi bir menkul kıymetin, mevcut fiyatının teknik çalışmalar sonucunda, tahmin edilen fiyattan daha düşük bir değerde işlem görmesi ve bu sebeple de yukarı yönlü fiyat hareketi yaşanma ihtimalinin netleştiği durumları belirtmek amacıyla kullanılan bir terimdir.

Aşırı satım yaşanan zaman aralıkları, aşırı alım aralıklarına göre daha uzun sürelerde devam edebilir. Özellikle de yüksek risk içeren finansal araçlara yatırım yapan yatırımcılar, aşırı satım bölgelerine girdiğinde çok daha dikkatli olmaları gerekir.

Bir hisse senedinin veya herhangi bir finansal yatırım aracının aşırı satıma uğramasının çok fazla nedeni olabilir. Şirket veya kurumla ilgili olumsuz mali tablolar, endüstrinin geneli ile ilgili risk etkenleri veya ekosistemin tamamını alakadar eden genel bir buhran ve daralma yaşanması, aşırı satım sebeplerinin arasında yer alır. Aşırı satım durumuna yol açan nedenler ortadan kaldırılmadıkça veya zayıflamadıkça, söz konusu varlığın fiyat hareketinin yön değiştirmesi çok zordur. Buradan yola çıkarak, aşırı satıma uğramış bir hisse senedine ilgi duyan bir yatırımcı, son kararlarını verirken farklı araçlar ve analizlerden faydalanmalıdır.

Aşırı satıma uğramış bir hisse senedi, kuvvetli bir temele ve geçmiş performansa sahipken, sadece tek bir olumsuz haber yayılmasından etkilenerek panik satışları yaşamış ise, söz konusu hisse senedine yatırım gerçekleştirmek ve şartların uygun şekilde normale dönmesini beklemek, yatırımcılar adına mantıklı bir karar olabilir. Fakat bu tarz bir karar alırken, ilgili hisse senedini daha değerli kılan etmenlerin ortadan kalkmadığından kesinlikle emin olmak gerekir. Aksi takdirde yatırımcılar kayıplar yaşayabilir. Panik satışlarına uğramış ve yüksek potansiyel vadeden yatırım araçlarını doğru alanlardan satın almak için etkili bir piyasa takibi gerçekleştirmek gereklidir.

Aşırı satım bölgelerinden alınan menkul kıymetler, yukarı yönde bir trend hareketi yakaladığı an, zaman yatırımcılarına büyük ölçüde gelir sağlayabilir.

Aşırı Alım ve Satım Tespitinde Değerlendirilen Göstergeler

Yatırımcılar, aşırı alım ve aşırı satım derecelerini belirlemek adına çeşitli teknik göstergeleri tercih ederler. Bu göstergelerin sağlayacağı şeyler en temelde önceki fiyatlar ve mevcut fiyatı farklı açılardan kıyaslamaktır.

Bollinger Bantları ve Aşırı Alım-Satım

RSI (Relative Strength Index) ve stokastik osilatörü, aşırı alım ve aşırı satım noktalarının belirlenmesinde kullanılan teknik göstergelerdir. Bu göstergeler, hisse senetlerindeki momentumu ve fiyat yönündeki değişiklikleri analiz etmek amacıyla kullanılırlar.

Stokastik osilatörü, George Lane tarafından 1950'lerde geliştirilmiştir. Bu gösterge, hisse senedinin son fiyat hareketlerini inceleyerek momentumu ve fiyat yönündeki değişiklikleri belirlemeyi amaçlar. Stokastik osilatörü, bir hisse senedinin kapanış fiyatının, belirli bir periyottaki en yüksek ve en düşük değerler arasındaki ilişkiyi ölçer. Bu sayede, aşırı alım ve aşırı satım noktalarını tespit etmeye yardımcı olur.

RSI ise, hisse senedinin son dönemlerdeki fiyat hareketinin gücünü ölçmek için kullanılan bir göstergedir. Genellikle 14 günlük bir periyot kullanılır, ancak periyot uzatılabilir veya kısaltılabilir. RSI, hisse senedinin kapanış fiyatlarındaki artışlarla düşüşlerin karşılaştırılmasına dayanır. Yüksek RSI değerleri aşırı alımı, düşük RSI değerleri ise aşırı satımı işaret edebilir.

Bu göstergeler, teknik analizde kullanılarak aşırı alım ve aşırı satım noktalarının belirlenmesine yardımcı olur. Aşırı alım noktalarında, fiyatların geri çekilebileceği veya düzeltebileceği öngörülürken, aşırı satım noktalarında ise fiyatların toparlanabileceği veya yükselebileceği düşünülür. Ancak, bu göstergeler tek başına alım veya satım kararı vermek için yeterli değildir. Diğer analiz yöntemleri ve piyasa koşulları da dikkate alınmalıdır.

Aşırı alım ve aşırı satım terimleri, finansal varlıkların fiyatlarının aşırı yükseldiği veya düştüğü durumları ifade eder. İki terim arasındaki farklar ise şunlardır:

Aşırı Alım

Aşırı alım durumu, bir varlığın fiyatının hızlı bir şekilde yükseldiği ve bu yükselişin sürdürülemez olduğu durumu ifade eder.

Bu durumda, varlığın fiyatı normalden daha yüksek bir seviyeye ulaşmıştır ve alıcı talebi azalmaya başlamıştır.

Aşırı alım durumu genellikle varlığın fiyatının geri çekilebileceği veya düzeltebileceği bir noktayı gösterir.

Aşırı Satım

Aşırı satım durumu, bir varlığın fiyatının hızlı bir şekilde düştüğü ve bu düşüşün sürdürülemez olduğu durumu ifade eder. Bu durumda, varlığın fiyatı normalden daha düşük bir seviyeye ulaşmıştır ve satıcı talebi azalmıştır. Aşırı satım durumu genellikle varlığın fiyatının toparlanabileceği veya yükselebileceği bir noktayı gösterir.

Temel Farklar Nelerdir?

• Yön
• Talep
• İşlem Stratejisi
• Göstergeler

Yön

Aşırı alım durumu, fiyatın aşırı yükseldiği ve geri çekilme olasılığının arttığı durumu ifade ederken, aşırı satım durumu fiyatın aşırı düştüğü ve toparlanma olasılığının arttığı durumu ifade eder.

Talep

Aşırı alım durumunda alıcı talebi azalırken, aşırı satım durumunda satıcı talebi azalır.

İşlem Stratejisi

Aşırı alım durumu genellikle satış sinyali olarak kullanılırken, aşırı satım durumu genellikle alım sinyali olarak kullanılır.

Göstergeler

Aşırı alım ve aşırı satım durumlarını belirlemek için genellikle osilatörler ve göstergeler kullanılır. Örneğin, RSI ve Stokastik Osilatör gibi göstergeler bu durumları göstermek için kullanılabilir.

Aşırı alım ve aşırı satım kavramları, genellikle teknik analizde kullanılır ve fiyat hareketlerinin tahmin edilmesine yardımcı olur. Ancak, bu kavramlar, tek başına alım veya satım kararı vermek için yeterli değildir. Diğer analiz yöntemleri, trendler ve piyasa koşulları da yatırımcılar tarafından dikkate alınmalıdır.