Maddi bir kazanç sağlamayan wash trade işlemlerinde genel amaç, kâr veya getiri elde etmek değil, arz ve talep dengesini yanıltıcı veriler ve girdiler ile değiştirerek piyasayı manipüle etmektir.
Finans piyasalarında işlem hacimleri, en önemli göstergelerdendir. İşlem hacmi, yatırımcılar tarafından en çok göz önünde bulundurulan veri parametrelerinden birisidir. Düşük işlem hacmi, piyasaların durgunlaştığını ifade eder. Yüksek işlem hacmi ise piyasada çok fazla yatırımcı bulunduğunu ve ilgili piyasanın daha likit bir piyasa haline geldiğini gösterir. Wash trade işlemleri, bu işlem hacmini suni bir şekilde değiştirerek artırır. Böylece diğer yatırımcılara ilgili piyasa veya varlık hakkında gerçekte var olmayan bir işlem hacmi ve likiditeye sahip olduğu izlenimi verilir.
Wash Trade Neden Gerçekleştirilir?
Wash trade işlemleri, bir finansal araç veya varlık üzerinde gerçekleştirilen alım satım işlemleridir. Sürekli kendi kendine yapılan ve tekrar edilen bu wash trade işlemleri, birbirini geçersiz kılacağı için ticari bir değer barındırmazlar. Wash trade işlemini gerçekleştiren yatırımcı, herhangi bir kâr elde edemez. Üstelik aynı zamanda bu yatırımcı, wash trade işlemlerini gerçekleştirirken ödediği işlem ücretleri sebebiyle zarar dahi edebilir.
Wash trade işlemleri, fiyatlar ve işlem hacmi büyüklüğü açısından birbiriyle uyum içerisindedir. Bu wash trade işlemleri, piyasada manipülasyon oluşturmak isteyen yatırımcı tarafından sürekli ve art arda şekilde gerçekleştirilir. Wash trade işlemleri sonucunda alım satım gerçekleştiren yatırımcının varlıklarının sayısında bir değişiklik olmaz. Aynı zamanda sayıda bir değişiklik olmadığı gibi, wash trade gerçekleştiren yatırımcılar, piyasadaki işlem ücretleri nedeni ile küçük çaplı maddi zararlara uğrayabilir.
Yatırımcılar tarafından en sık kullanılan veri ve bilgilerin en başında ise işlem hacmi geliyor. İşlem hacmi ise wash trade benzeri işlemler ile kolaylıkla manipüle edilebiliyor. Finansal varlıklarda yaşanan alım satım hareketliliğini gözlemleyen yatırımcılar, bu tip manipülasyonlara kanarak yatırım yapma kararı verebilirler. Wash trade yapan kişilerin amaçları ise tam olarak budur. İşlem hacmi suni bir şekilde büyüdükçe, yeni yatırımcılar ilgili piyasaya girecektir.
Wash trade işlemleri, sadece bir kişinin kendi hesapları arasında gerçekleştirebileceği bir işlem değildir. Aynı zamanda birbirleriyle organize olmuş kişilerden oluşan gruplar tarafından da gerçekleştirilebilir.
Wash trade manipülasyonlarına aldanan yatırımcılar, yatırımları ile doğru orantılı ölçülerde zarar edebilirler. Bu sebeple wash trade ile hacmi şişirilmiş varlıklardan uzak durmak, bu kayıpları önlemenin bir yolu olabilir. Ayrıca piyasa uzmanları ve analistlerinden görüş alarak yatırım gerçekleştirmek de faydalı olabilir.
Wash Trade İşlemleri Yasal Mıdır?
Wash trade olarak gerçekleştirilen işlemler, çok sayıda ülkede yasaktır. Aynı zamanda yine birçok ülkede, wash trade işlemi gerçekleştiren kişi ve kişiler için çok ciddi cezalar ve yaptırımlar uygulanıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde wash trade işlemi gerçekleştirmek, federal hükümetin kararıyla ilk olarak 1936 yılında “Emtia Borsası Kanunu” ile kesin olarak yasaklanmıştır. Yine Türkiye’de de wash trade işlemi gerçekleştirmek yasa dışı bir faaliyettir.
Kripto Varlıklar ile Wash Trade İşlemi Gerçekleştirmek Yasal Mıdır?
Bu tip önleyici yasalar, kripto varlıkların ortaya çıkışından çok daha önce oluşturulduğu ve yürürlüğe girdiği için henüz kripto varlıkları kapsamamaktadır. Ek olarak kripto varlıklar ile ilgili düzenleme ve yasa çalışmaları bazı ülkelerde devam etse dahi, sıra wash trade işlemlere ne zaman gelir, bu durum belirsizliğini koruyor. Özellikle NFT piyasasında sıklıkla wash trade işlemi gerçekleştirildiğine dair iddialar yaygındır.
