Sanal para birimleri (Virtual Currency), yalnızca elektronik ortamda var olan bir dijital değeri temsil eder. Sanal para birimleriyle gerçekleştirilen işlemlerde herhangi bir aracı kuruma veya merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmaz. Bunun yanı sıra, sanal paralar yalnızca belirli yazılım uygulamaları aracılığıyla saklanır ve işlem görür.

Sanal para birimi terimi, 2012 yılında European Central Bank (Avrupa Merkez Bankası) tarafından "regüle edilmemiş bir ortamda, geliştiricileri tarafından çıkarılan ve kontrol edilen, belirli bir sanal topluluğun üyeleri arasında bir ödeme yöntemi olarak kullanılan dijital para" olarak tanımlandı ve böylece ortaya çıktı.

Bir tür dijital para birimi olan sanal para birimleri belirli bir sanal topluluğun üyeleri arasında aktif olarak kullanılırlar. Özel taraflar veya geliştirici grupları tarafından geliştirilen ve genellikle kontrol edilen sanal para birimleriyle yapılan işlemler, çoğu zaman özel ağlar veya internet aracılığıyla gerçekleştirilir. Bütün sanal para birimleri dijital para birimleri olarak kabul görse de bunun tersi doğru değildir. Ayrıca bu para birimleri genellikle herhangi bir regülasyon sürecinden geçmemişlerdir.

Sanal para birimi, 2014 yılında European Banking Authority (Avrupa Bankacılık Otoritesi) tarafından "ne bir merkez bankası veya kamu otoritesi tarafından ihraç edilen, ne de zorunlu olarak bir ‘fiat para’ birimine bağlı olan ancak doğal veya tüzel kişiler tarafından ödeme aracı olarak kabul edilen ve elektronik olarak transfer edilebilen, saklanabilen veya ticareti yapılan bir değer temsilcisi" olarak tanımlanmıştı. Bitcoin, Litecoin ve XRP en çok bilinen sanal para birimi örneklerindendir.

Bir tür dijital para birimi olan sanal para birimleri yalnızca çevrimiçi kullanıma uygun olacak şekilde tasarlanmışlardır ve kâğıt para gibi fiziksel bir karşılıkları yoktur. Bu nedenle, merkez bankası dijital para birimlerinden (CBDC) farklıdırlar. Toplumun genel kesiminde bir ödeme aracı olarak kabul görmeyen sanal para birimleri, ağırlıklı olarak oyun (Gaming) topluluklarında kullanılır ve kısıtlı kullanım alanına sahiptirler.

Sanal para birimleri regülasyonla ilgili sorunlar barındırsa da bu durum yavaş yavaş değişmeye başladı. Örnek vermek gerekirse, Bitcoin (BTC), El Salvador'da yasal bir ödeme aracıdır.

Sanal Para Birimi Türleri Nelerdir?

Kapalı Sanal Para Birimi (Closed Virtual Currency)

Kapalı bir sanal para birimi, kontrollü ve özel bir ekosistem içinde çalışan bir para birimidir. Bu tür para birimi, çevrimiçi bir video oyunu topluluğu gibi yalnızca belirli sanal topluluklar içinde ödeme yöntemi olarak kullanılır.

Sık uçan yolculara atanan puanlar veya sadakat puanları gibi özel durumlar kapalı sanal para birimlerinin türlerine örnek olarak verilebilir. Ayrıca kapalı sanal para birimleri, fiat para birimine veya başka bir sanal para birimine dönüştürülemez.

Açık Sanal Para Birimi (Open Virtual Currency)

Açık sanal para birimleri, açık ekosistemlerde çalışırlar ve çevrimiçi alım-satım sistemleri veya ATM’ler aracılığıyla sanal para biriminden gerçek para birimine dönüştürülebilirler. Bu nedenle dönüştürülebilir sanal para birimleri olarak da anılırlar.

Açık sanal para birimleri gerçek para birimleriyle değiştirilebildiği için ABD'de genellikle mülk veya sermaye varlığı olarak değerlendirilirler. Açık sanal para birimine verilebilecek en uygun örnek stablecoin ve kripto para birimleri olacaktır. Ayrıca açık sanal para birimleri çoğunlukla merkezi olmayan bir yapıya sahiptir.

Sanal Para Birimlerinin Avantajları Nelerdir?

• Sanal para birimleri daha yüksek işlem hızına sahiptir ve kullanıcısına kullanım kolaylığı sağlamaktadırlar.
• Sanal para birimlerinin fiziksel depolama veya pahalı üretim gibi maliyetleri yoktur.
• İşlem hızı konusunda oldukça iyi olan sanal para birimleri coğrafi sınırları ortadan kaldırır.
• Merkezi olmayan sanal para birimleri aracıları ortadan kaldırdığı için iki taraf doğrudan bağlantı kurarak işlemlerini gerçekleştirebilirler.
• Sanal para birimleri, işlemleri insan müdahalesi olmadan otomatik bir şekilde tamamlamak üzere programlanabilir.
• Sanal para birimleri oyun jetonlarından sanat eserlerine kadar farklı birçok alanda kullanılabilirler.

Sanal Para Birimlerinin Dezavantajları Nelerdir?

• Sanal para birimleri saldırılara açıktır ve geçmişte yaşanmış birçok saldırı vakası vardır.
• Fiziksel depolama veya pahalı üretim gibi maliyetleri olmamasına rağmen, sanal para birimlerinin başka masrafları vardır. Saklama maliyetleri bunun bir örneğidir.
• Genellikle regüle edilmemiş olan sanal para birimleri, yatırımcılara yasal haklar sunmaz.
• Borsalarda işlem gören sanal para birimleri son derece değişken fiyat dalgalanmaları yaşayabilir.

Dijital, Sanal ve Kripto Para Birimleri Arasındaki Farklar

İşleyiş bakımından benzerlik gösteriyor olsalar da dijital para birimleri, sanal para birimleri ve kripto para birimleri bazı yönleriyle farklılık gösterirler. Bütün kripto para ve sanal para birimleri dijital para birimlerinin alt kümesine dahildir fakat dijital para birimleri için aynı olgu geçerli değildir. Örnek vermek gerekirse, merkez bankası dijital para birimleri (CBDC) merkez bankası tarafından piyasaya sürülen para birimleri olarak dijital para birimleri kümesinde yer alır.

Dijital para birimine örnek olan CBDC’ler devlet tarafından düzenlenmiştir fakat sanal para birimleri ve kripto para birimleri genel olarak düzenlenmemiş para birimleri olarak karşımıza çıkmaktadırlar.

Kripto para birimleri ağın güvenliği açısından kriptografi yöntemiyle şifreleme metodunu kullanırken tüm dijital para birimleri için aynı şey geçerli değildir. Aynı zamanda sanal para birimleri de zaman zaman kriptografi ile şifreleme yöntemini kullanmaktadır.