Gold-Backed Currency (Altın Destekli Para Birimi), herhangi bir ülkenin para biriminin doğrudan fiziksel altın ile eşdeğer olduğu parasal sistemdir.

Altın destekli para birimi aracılığıyla ülkeler geleneksel para birimlerini sabit bir miktar altına çevirmeyi kabul ettiler. Altın destekli para birimi kullanan bir ülke, altın için sabit bir fiyat belirler ve bu fiyat üzerinden altın alım satım işlemi gerçekleştirir. Belirlenen sabit fiyat, altın destekli para biriminin değerini belirmek için kullanılır.

Günümüzde ülkeler altın destekli para birimini kullanmamaktadır. İngiltere 1931 yılında, ABD 1933 yılında altın destekli para birimini kullanmayı bırakmıştır. Altın destekli para birimi tamamen bir devletin emri nedeniyle kullanılan para birimi veya bir ödeme aracı olarak kullanılan itibari para ile değiştirildi. Örneğin, Türkiye’de Türk lirası, ABD’de dolar, İngiltere’de pound kullanılır.

Altın Destekli Para Birimi Sistemi ve İtibari Para Sistemi

Altın destekli para birimi, herhangi bir para biriminin değerinin altının değerine eşdeğer olduğu bir parasal sistemdir. İtibari para sistemi, herhangi bir para biriminin değerinin, herhangi bir varlığa dayanmadığı para sistemidir. İtibari para sisteminde para birimlerinin değeri, döviz piyasalarında bulunan diğer para birimlerine karşı dinamik olarak dalgalanabilir. İtibari para birimlerinin değeri, devlet kararnamesi aracılığıyla yasal para olarak tanımlanır.

Birinci Dünya Savaşı’ndan önceki yıllarda, uluslararası alım satım işlemleri, altın destekli para birimleri ile gerçekleştiriliyordu. Altın destekli para birimi sisteminde uluslararası alım satım işlemlerinde fiziksel altın kullanılıyordu.

Altın Destekli Para Birimlerinin Tarihçesi

MÖ 700’lü yıllarda altın, ilk kez madeni para formuna geldi ve para birimi olarak kullanım imkânı arttı. Bu durumdan önce altın ile yapılan alım satım işlemlerinde altın tartılıyor ya da saflığı kontrol ediliyordu.1696 yılında Great Recoinage, madeni para üretimini otomatik hale getiren bir teknoloji geliştirdi. Altın arzı sadece deflasyon, alım satım işlemleri veya yağma yolu ile genişledi.

İlk büyük altının kullanımının fazlalığı 15. yüzyılda Amerika’da gerçekleşti. Yeni Dünya’nın hazinelerinin İspanya tarafından yağmalanması, 16. yüzyılda Avrupa’nın altın arzını beş kat artmasına neden oldu. Amerika, Avustralya ve Güney Afrika’da altına olan hücum 19. Yüzyılda gerçekleşti. Altın, Avrupa’nın para sistemine hakim oldu. Altın ve kağıt paralar arasında gerçekleşen mücadele sonucunda altın destekli para birimleri oluştu.

Altın destekli para biriminde altın, paranın değerini destekler. 1696 ile 1812 yılları arasında, kağıt paranın kullanılmaya başlanmasıyla bazı sorunlar oluştu. Bu sorunlar sonucunda ise altın destekli para birimleri gelişmeye ve resmileştirilmeye başladı.

1821 yılında İngiltere, resmi olarak altın destekli para birimini benimseyen ilk ülke oldu. Küresel alım satım ve üretimde yaşanan artış, büyük altın keşiflerini beraberinde getirdi. Altın keşiflerinin başlaması sonucunda ise altın destekli para birimleri bir sonraki yüzyıla kadar bozulmadan kaldı. Uluslararası alım satım işlemlerinde yaşanan dengesizlikler altın ile çözülebildiğinden, devletler daha zor zamanlar için altınları stoklamak konusunda güçlü bir teşviğe sahipti.

Altın destekli para birimlerinin uluslararası kullanımı 1871 yılında Almanya’nın altın destekli para birimi sistemini kabul etmesi ile ortaya çıktı. Altın destekli para birimleri 1871 ile 1914 yılları arasında kullanımı doruk noktasındaydı. Fakat 1914 yılında Büyük Savaş’ın başlamasıyla bu durum değişiklik gösterdi.

Birinci Dünya Savaşı ile uluslararası borçluluk arttı ve devlet maliyeleri kötüleşti. Her ne kadar altın destekli para birimi sistemi kullanılmaya devam edilse de savaş esnasında belirsizlik ile karşı karşıya kaldı. 1929 yılında yaşanan borsa çöküşü, savaş sonrası yaşanan zorluklardan sadece biriydi. Birçok ülke, yatırımcıların yatırımlarını altına çevirmek yerine sağlam tutmaya ikna etmek için faiz oranlarını yükselterek altın stoklarını korumayı hedefledi. Yüksek faiz oranları, ekonomiyi daha da kötüleştirdi. 1931 yılında ise İngiltere’de uygulanan altın destekli para birimi sistemi askıya alındı.

Altın Destekli Para Birimlerinin Avantaj ve Dezavantajları Nelerdir?

Altın destekli para birimlerinin avantajları şunlardır:

• Altın destekli para birimleri, devletler ve bankalar para arzını etkileyemediğinden, başka bir ifadeyle fazla para basılamadığından dolayı enflasyonu önler.
• Altın destekli para birimleri, fiyat ve döviz kurlarının dengelenmesini sağlar.

Altın destekli para birimlerinin dezavantajları şunlardır:

• Altın destekli para birimlerinde, altın arzı talebini karşılayamaz ve zorlu ekonomik koşullarda esnek değildir.
• Altın madenciliğinin maliyeti fazladır.