Balon (Bubble), piyasalarda işlem gören herhangi bir varlığın çeşitli metriklere göre belirlenen fiyatın çok üzerinde bir fiyattan alınıp satılmasını ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bir varlığın değeri, birçok kişinin söz konusu varlığa ilgi duymasıyla birlikte şişirilebilir. Balon, şişirilmiş derecede yoğun değerlere sahip varlıkların alım satımı olarak da bilinir. Balonlar, varlık fiyatlarının yatırımcılar tarafından yüksek miktarda olması durumunun fark edilmesine kadar büyümeye devam eder. Bu durumun sonucunda ekonomik bir düşüş yaşanır.

Balon kavramı, finans alanında sıkça kullanılan bir kavramdır. Herhangi bir varlığı balon olarak tabir edebilmek için, o varlığın gerçek değerinin bilinmesi ve o değerin üzerinde bir fiyattan alışverişinin yapılması gerekir. Balonlar, hisse senedi, para birimleri gibi piyasada yer alan birçok varlık ile ilgili oluşabilir. Yatırımcılar herhangi bir yatırımı değerlendirirken, söz konusu varlığın balon olup olmadığı hakkında uzman ve analist yorumlarından faydalanabilir.

Balonlar beş farklı türde karşımıza çıkar:

• Piyasa balonu
• Fiyat balon
• Spekülatif balon
• Spekülasyon çılgınlığı
• Emlak balonu

Balon Nasıl Oluşur?

Balonların oluşmasının temel nedeni insan psikolojisidir. Balon, sürü psikolojisi sonucunda oluşur. Balonlar, arzı yüksek ve sınırsız kripto varlıklarda sıklıkla rastlanır. Bu tür kripto varlıklarda, spekülasyon etkisiyle yükselme oluşma ihtimali vardır. Fiyat artışından yararlanmak isteyen kişilerin alım işlemleri sonucunda fiyatlar yükselir. Bu nedenle, balon şişmeye devam eder. Sonucunda bir balina, büyük miktarda bir satış işlemi gerçekleştirir ve fiyatlar aniden düşer. Bu noktadan sonra yükselme tersine döner, panik satışları başlar ve balon patlar.

Kripto Varlıklar Balon Mu?

Bazı ekonomistler kripto varlıkların balon olduğu iddiasıyla, gerçek değerinden çok daha yüksek fiyatlarda alınıp satıldığını savunuyorlardı. Bazı ekonomistler ise kripto varlıkların avantajlarının ve kullanım alanlarının dikkate alınması gerektiğini belirterek, balon olmadıklarını söylemiştir.

Kripto varlıkların balon olduğu düşüncesi, varlıkların tek amacının spekülasyon olduğu inancına dayanır ancak zaman içerisinde kripto varlıkların gerçek kullanım alanları oluşmaya başlamıştır. Kripto varlıkların çoğu ödeme aracı olarak kullanılır.

Tarihteki Önemli Balon Örnekleri Nelerdir?

Kripto varlık birimleri, önemli bir yatırım seçeneği olarak görülüyor. Kripto varlık birimleri spekülatif hareketleri, oynaklık ve balonları içerebilir. Kripto varlık birimlerinde daha önce yaşanan bazı bubble örnekleri şu şekildedir:

• Lale Soğanı
• Güney Denizi Balonu
• Dot-com Balonu

Lale Soğanı

Dünyada ilk balon örneği olarak karşımıza çıkan olay, 17. yüzyılda Hollanda’da ortaya çıkmıştır. Lale soğanı fiyatlarının aniden yükselip hızlı bir şekilde düşüşe geçmesi, lale çılgınlığı olarak tarihe geçmiştir.

Güney Denizi Balonu

Güney Denizi Balonu, 1720 senelerinde İngiltere’de meydana gelmiştir. “Güney Denizi Şirketi” isimli bir şirketin, hisse senetlerinin çok fazla değer kazanmasının sonucunda görülen balon örneğidir. Aynı zamanda ilk hisse senedi balonu olarak da bilinir.

Dot-com Balonu

Dot-com balonu, 1990’ların sonlarında ve 2000’lerin başlangıcında yaşanan, teknoloji şirketlerinin hisse senetlerinde önemli ölçüde fiyat yükselmesi ve sonrasında yaşanan büyük çöküş için kullanılır. Teknolojik gelişmeler 1990’lu senelerde hızlanmıştır ve internetin ticarileşmesiyle birlikte sektöre olan ilgi ve sermaye akımı yükselmişti. 1995 ile 2000 seneleri arasında balon genişledi ve birçok kişi internet şirketi açmaya başladı. Kurulan şirketler oldukça ilgi gördü ve yatırımcılar sonu “.com” olan birçok şirkete yatırım sağladı. Ürünü çıkmamış şirketler bile halka açılmış ve hisse senetleri fiyatları kısa süre içerisinde 3-4 katı değer kazanmıştır. Tüm bunlar, hisse senedi fiyatlarının çok fazla şişirilmesine sebep oldu.  NASDAQ, 10 Mart 2000 senesinde, 5 trilyon dolar market değeri elde etti. Tepe noktalarında, bazı şirketler büyük miktarlarda hisse satışına başladı ve bu durum, yatırımcılar arasında panik satışlara sebep olarak balonun patlamasına neden oldu. 27 Eylül 2002 senesinde toplam market değeri, neredeyse 1,2 trilyon dolara inerek en düşük seviyesine gördü.