Alım-Satım Platformu (Exchange), kripto varlıklar, emtialar ve menkul kıymetler gibi finansal ürünlerin al-sat yapıldığı platformlardır. Alım satım piyasaları, fiziksel veya dijital ortamda mevcut olabilir. Alım satım platformları, güvenli ve organize olan bir alım-satım ortamında likidite sağlamak, yatırımcı kişilerin finansal risklerden uzak bir şekilde alım satım yapabildiği bir araçtır. Bu platformlar, alım-satım işlemlerinden komisyon ücreti almaktadırlar.
Alım-Satım platformları, kripto varlık birimlerini bir tüketicinin cüzdan adresine transfer edebilir. Farklı kripto birimleri mevcuttur ve bu varlıklar altın gibi emtialar için alım-satım imkanı tanımaktadır. Alım-satım platformlarının çeşitleri mevcuttur ve bunlar, spot alım-satım, vadeli işlemler ve türev alım-satım imkanı sağlayan platformlardır.
Alım-Satım platformları, alım-satım yapılan finansal ürünlere göre de çeşitlendirilebilir. Kripto varlık alım-satım platformu, hisse senedi platformu, menkul kıymetler platformu, emtia platformu ve döviz piyasası gibi farklı platformlar mevcuttur. Belirli ülkelerde önemli olan alım-satım platformlarına “birincil alım-satım platformu” denmektedir ve bunlar içerisinde New York, Tokyo ve Londra alım-satım platformları mevcuttur. Kripto varlık birimi alım-satım platformları ise “Merkezi” (CEX - Centralized Exchange) ve “Merkeziyetsiz” (DEX - Decentralized Exchange) olarak ikiye ayrılmaktadır.
Merkezi Alım-Satım Platformu (Centralized Exchange - CEX) Nedir?
Merkezi alım-satım platformları, bir emir defteri barındırır ve kullanıcılar arasındaki alım-satım işlemlerini kolaylaştırır ve kullanıcıların sağladığı alım-satım emirlerini gerçekleştirir. Girilen alım veya satım emirleri, söz konusu dijital varlığın belirli bir adetini ve al-sat yapılacak seviyeyi belirlemektedir. CEX platformları, kullanıcı siparişlerini emir defteri üzerinde toplayarak alım-satım emirlerini eşler ve bunun için özel bir yazılımlardan yararlanır.
Merkezi alım-satım platformuna (CEX) kullanıcılar tarafından yatırım sağladığında, başka bir kullanıcı bu varlıkların velayetini devralır ve miktara göre borç senedi vermiş sayılır. CEX’te kullanılan kripto varlıklar merkezi değildir. Bu durum CEX tabanlı platformların, herhangi bir kripto varlık için ağ üzerindeki işlemleri kontrol edemediğini gösterir.
Merkezi Alım-Satım Platformu (Centralized Exchange) Nasıl Çalışır?
CEX’ler, alıcı ve satıcı arasında gerçekleştirmek istenilen işlemleri kolaylaştıran, merkezi bir şekilde yürütülen, kolay bir üçüncü araç platformudur. CEX’ler, gerçekleştirilen işlemler için güvenlik ve verimlilik sunmaktadır. Kullanıcılar kendi aralarında takas yapmak yerine, platform üzerindeki dijital cüzdana varlık transferi yapmayı seçebilir. Fonların velayeti sağlandıktan sonra, kullanıcılara eşit miktarda IOU (I Owe You) ya da kredi verilir. Bu işlemler sağlanırken CEX tarafından takip edilir ve çekim yapıldığında reel itibari paraya dönüştürülür.
Merkezi Alım-Satım Platformlarının Avantajları Nelerdir?
Merkezi Alım-Satım Platformları, kolay bir kullanıma sahiptir ve bu yüzden oldukça sık tercih edilir. CEX’lerin yüksek likidite oranına sahip olması, kullanıcıların alım-satım işlemlerinde sorun yaşamamasını etkiler. Yüksek likidite oranı kullanıcıların alım-satım işlemlerine hız kazandırır ve kolaylaştırır. CEX’ler, DEX’lere kıyasla daha yüksek işlem hacimlerine sahiptir. Bu durum, kullanıcıların işlemelerinin hızlı gerçekleşmesine imkan sağlar.
Merkezi Alım-Satım Platformlarının Dezavantajları Nedir?
Pek sık karşılaşılmasa da CEX’lerin siber saldırı sonucunda büyük kayıplar yaşadığı durumlar olmuştur. CEX’ler, DEX’lere kıyasla kişilerin özel anahtarlarını kontrol edebilir ve bundan dolayı saldırı gerçekleştirilir. CEX’ler, KYC prosedürü ile çalışmaktadır ve kullanıcı bilgilerinin alınması, kripto varlık birimlerinin üretilme durumuna ters düşebilir. Kripto varlık ekosisteminde anonimlik, kullanıcıların birçoğu için öncelik taşımaktadır.
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformu (Decentralized Exchange) Nedir?
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformları (Decentralized Exchange - DEX), kripto varlık birimi alıcı ve satıcıları arasında işlem sağlanan ve eşler arası (peer to peer) çalışan bir platformdur. CEX’lerin aksine, merkezi olmayan platformlar takip edilmemektedir. Kullanıcılar, DEX platformlarında işlem sağlarken özel anahtar ile bunu yapar. Merkezi otoritenin mevcut olmaması dolayısıyla her işlem blockchain üzerinde barındırılmasını sağlayan akıllı sözleşmeleri kullanır.
Merkeziyetsiz platformlar, anonimlik ve doğrudan alım-satım yapabilme imkanı tanımaktadır. DEX platformları, üretilen özel anahtarların ve kripto varlık birimi fonlarının kontrollerini sağlayabileceği şekilde işlemektedir. DEX’ler KYC gibi kullanıcı doğrulamaları ile çalışmamaktadır.
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformu Nasıl Çalışır?
Merkeziyetsiz alım-satım platformlarında, akıllı sözleşmelerin blockchain üzerinde devam ettirilmesi ve fon velayetlerinin kaybedilmemesi önemli özellikler olarak sayılabilir.
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformu Avantajları Nelerdir?
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformları (DEX), kullanıcılarına işlem güvenliği, işlem maliyetleri ve anonimlik gibi bazı avantajlar sunar.
Gözetim: DEX’ler takip edilmemektedir ve bu kullanıcıların işlem yapmaları için özel anahtarlarını kontrol etmeleri anlamına gelmektedir. Harici cüzdanlar DEX’ler ile etkileşime girerek akıllı sözleşmeler ile işlem sağlanır.
Çeşitlilik: Altcoin’lere sadece eşler arası (P2P) işlemlerinin yüksek hacimleri olmadan DEX’ler tarafından erişim sağlanabilir. Bu durum finansal katılımı artırmada etkilidir.
İşlem Güvenliği: DEX’ler, alım-satım işlemlerini akıllı sözleşmeler sayesinde sürdürülür ve bu blockchain ağında sağlanır.
Daha Düşük Ücretler: DEX platformlarındaki işlem ücretleri ağdaki yoğunluğuna göre değişiklik gösterebilir ancak yine de uygun kabul edilmektedir.
Gizlilik: DEX’te kullanıcıların özel anahtarlarını açık etmeleri gerekmemektedir. DEX’lerde cüzdanlar harici olarak saklanır ve DEX fonları tutulmamaktadır.
Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformlarının Dezavantajları Nelerdir?
DEX platformlarının bazı dezavantajları mevcuttur ve bu eksiklikler ölçeklenebilirlik, deneyim ve likidite gibi kritik sorunlardır.
Ölçeklenebilirlik: Ölçeklenebilirlik, herhangi bir ağın işleyebileceği işlem sayısına bağlıdır. DEX’ler, blockchain üzerine kaydedilen akıllı sözleşmeler aracılığıyla çalışmaktadır ve dolayısıyla DEX'lerin kapasitesi temelde olan ağ yapılarının sınırlarına bağlı çalışır.
Kullanıcı Deneyimi: Kullanıcıların bir DEX platformu kullanabilmeleri için harici cüzdanları bilmeleri gerekir. Sonrasında, kripto varlık ya da fiat para transfer ederek cüzdan içerisine para transfer etmeleri gerekir. Alım-satım işlemi yapabilmek için bu cüzdan DEX’e bağlanmalıdır.
Likidite: DEX platformlarının sınırlı sayıda alım-satım çiftleri sağlamalarının piyasa likidite oranında olumsuz bir etki var eder.
Açık ve Kapalı Rampalar: DEX’ler, itibari paralar aracılığıyla kripto varlıkların satın alma işlemlerini basitleştirmez. Kişiler itibari para ile alım-satım yapamaz ya da banka hesaplarına para çekme talebinde bulunamazlar.
Merkezi ve Merkeziyetsiz Alım-Satım Platformları Arasındaki Farklar Nelerdir?
Merkezi alım-satım platformları (CEX), itibari para ile kripto varlıklar üzerinde alım-satım yapmaya veya bunun tam tersine imkan sağlar. CEX’ler, iki farklı kripto varlık arasında işlem sağlamak için de uygundurlar.
Merkeziyetsiz platformlar (DEX) aracıları ortadan kaldırır ve eşler arası (P2P) işlemlere olanak tanır. Merkeziyetsiz platformlar, merkezi platformlara göre daha az yaygındır.
Kripto Alım-Satım Platformları Nasıl Çalışır?
Kripto alım-satım platformları, alıcı ve satıcı arasında bir bağlantı kurar. KYC işleminin tamamlanması ardından kullanıcı hesabı açılır ve işlem yapabilmek için ilgili platforma para aktarımı sağlanabilir.
MetaExchange Nedir?
Metatime ekosistemi içerisinde çıkarılan MetaExchange, kripto varlık alım-satım platformudur. Kripto varlık birimlerinin alım-satım işlemi sağlayan kişiler için baştan sona özel olarak tasarlanan MetaExchange, farklı kullanıcılar için modüler olarak tasarlanmıştır. MetaExhange, Lite, Pro ve Meta olarak üç farklı versiyona sahiptir. MetaExchange’in dahili tool’ları ile üçüncü parti uygulamaya ihtiyaç duyulmaz ve tek bir yerden kullanıcının tüm ihtiyacı karşılanır.
MetaExchange ile, grafik üzerinden alım-satım, dahili alarm kurma, özel portföy yönetimi, ekran kayıt araçları, portföy özelinde anlık haber takibi, akıllı asistan ile istenilen kâr-zarar oranlarında hatırlatıcılar, tek bir tuş ile istenilen tüm grafikleri aynı pencerede görebilme, spotlight özelliği ile sekme değiştirmeden birçok işlem sağlanabilir.
Lite versiyonu ile birlikte bütün kullanıcılar basit bir şekilde alım-satım işlemi yapabilir. Pro versiyonu ile, gelişmiş grafikler ile işlem imkanı sağlanır ve Meta versiyonu ile birden fazla grafik ve sekme kullanıcı isteğine göre dizayn edilebilir. MetaExchange, bütün kripto varlık paritelerine sahiptir.
MetaExchange, global anlamda bir ilk olarak sunulan özelliklerinden birisi, zarar ile kapatılan işlemlerden komisyon ücreti talep etmemesidir. Metatime, kullanıcılarını önemsediği ve işlem paritelerinde manipülatif hareketlerin olmayacağı garantisini, kendi kâr payından vazgeçerek ispatlamış ve dünyada bir ilke imza atmıştır.
