Zorunlu Tasfiye (Forced Liquidation), bir yatırımcının kaldıraç pozisyonundaki, başlangıç marjındaki kısmi ya da tam kayıp dolayısıyla ilgili alım satım platformu tarafından zorla kapatılmasını ifade eder.
Tasfiye kavramı, varlıkların nakde çevrilmesidir. Herhangi bir varlığın zorunlu olarak nakde veya eşdeğerlerine dönüştürülmesi, zorunlu tasfiye olarak adlandırılır. Tasfiye ile zorunlu tasfiye arasındaki en net özellik ise, zorunlu tasfiyenin belirli kriterler karşılandığında veya karşılanmadığında otomatik bir şekilde gerçekleşmesidir.
Kripto varlık sektöründe, bir yatırımcı kaldıraçlı pozisyon için marj kriterlerini karşılamadığında, zorunlu tasfiye durumu yaşanır. Tasfiye, vadeli işlemler ve marjin alım satımı (margin trading) için yapılabilir. Alım satım platformlarının birçoğu, yatırımcıların bir pozisyon açmadan önce tasfiye fiyatını hesaplamalarına imkân tanır. Vadeli işlemlerde ve marj işlemlerinde kaldıraç kullanımı riskli olarak görülür ve bu yüzdende bazı durumlarda teminatın kaybedilmesiyle sonuçlanır.
Zorunlu tasfiye, ticaret bazı koşulları sağladığında otomatik olarak dönüştürmeyi içerir. Zorunlu tasfiye kavramı, kripto varlık piyasasında bir yatırımcının kaldıraçlı pozisyon ihtiyacını karşılayamadığında pozisyonun otomatik bir şekilde kapandığı marjin alım satımı ile gerçekleşir.
Zorunlu tasfiye, bir varlığın istemsizce nakde ya da eşit değerdeki stablecoin’lere dönüştürülmesi ve kaldıraçlı pozisyonları kapatmak için piyasa emiri oluşturan bir sistemdir. Tasfiye, varlıkları nakit olarak satmak anlamına gelen bir terimdir. Zorunlu tasfiyeler, hisse senetleri, tahviller ve emtialar gibi varlıkları içerebilir.
Zorunlu Tasfiye Nasıl Çalışır?
Zorla Tasfiye, kaldıraçlı işlemlerden çıkabilmek için piyasa emirleri oluşturan bir mekanizmadır. Tasfiye terimi, varlıkları nakit olarak satmak anlamına gelir. Zorunlu tasfiye, belirli koşullar yerine getirildiğinde bu satışın otomatik olarak gerçekleşmesi anlamına gelir.
Alım satım platformları gibi aracılar, marj yöntemiyle işlem yapan yatırımcıların gereklilikleri karşılamasını ve ilgili kurumun belirlediği kurallara uymasını ister. Teminat ile satın alınan bir varlığın fiyatı düştüğünde, ilgili hesap düşük marjlı olabilir. Bunun sonrasında alım satım platformu, yatırımcının hesabı marjın altında olduğundan, bir kısmını eşitlemek adına hesaba daha fazla sermaye yatırmasını bildiren bir marj çağrısı gönderebilir. Yatırımcının, hesabındaki marj gereksinimlerini gerçekleştirememesi halinde, ilgili platform zorunlu tasfiye yapabilir. Alım satım platformu, bütün açık pozisyonları satabilir ve kapatabilir.
Örneğin; Bir aracı platform, bütün hesap sahipleri için en az 1.000 $ değerinde bir marj seviyesi uyguluyor. Yatırımcının ise marj hesabında 1.500 dolarlık hisse senedi var ve marj gereksinimi 2.000 dolar seviyesinde. Bu esnada marj çağrısı yapılır ve sonrasında platform, hesap değeri altında kalan yeni marj miktarına, yani 2.000 dolara yükseltmek için bazı varlıkların satışa çıkarılmasını ya da ek sermaye yatırılmasını talep eder. Bu çağrı gerçekleşmezse, ilgili platformun minimum 500 doları zorla tasfiye etme hakkı vardır.
Zorunlu Tasfiye Neden Kullanılır?
Alım satım platformları, değeri azalan düşük marjlı hesaplardan doğabilecek olası kayıplardan korunmak için zorunlu tasfiye yönteminden yararlanır. Marj hesabına sahip bir yatırımcı, marj işleminin değeri azaldığında marj çağrısına (margin call) bir yanıt vermez ise, ilgili platform yatırımcının belirli bir miktardaki varlığını veya fonunu satma yetkisine sahiptir.
Zorunlu Tasfiyeden Nasıl Kaçınılır?
Zorunlu tasfiyeden kaçınılmasının birkaç yolu vardır. İlki, marjı artırmak için fon eklemek ve kaldıracı daha iyi bir şekilde ayarlamaktır. Yatırımcılar, bir değer düşüşünden en az etkilenmek için belirledikleri bir seviyeden otomatik bir şekilde satış yapabilmek için stop loss (zararı durdur) emri verebilir. Buradaki amaç, potansiyel kaybı en aza indirmektir.
