Zaman damgası (Timestamp), bir verinin belirli bir tarihte ve saatte gerçekleştiğini veya oluşturulduğunu doğrulamak için kullanılan bir belirteçtir. Başka bir ifadeyle zaman damgası, verilerin eklendiği, çıkarıldığı, değiştirildiği veya iletildiği zamanın kaydedildiği zamanın tespit edilmesi için elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından elektronik imzayla damgalanarak doğrulanan kaydı ifade eden kavramdır.

Genellikle verinin kaydedildiği veya oluşturulduğu zamana ilişkin kesin bir referans sağlamak amacıyla kullanılır. Aynı zamanda zaman damgası bilgisayar sistemleri üzerinde veri bütünlüğünü sağlamak, işlem sırasının takip edilmesini sağlamak, geriye dönük izleme yapabilmek veya farklı kaynaklardan gelen verileri senkronize etmek gibi birçok uygulama üzerinde kullanılır. Örneğin bir dosyanın zaman damgası, o dosyanın oluşturulduğu tarih ya da son değiştirilme tarihi hakkında bilgi verir. Bu, dosyanın güncelliğini veya bütünlüğünü doğrulamak için kullanılabilir. Zaman damgası, saat, dakika, saniye ve milisaniye gibi ayrıntılı ve detaylı bir zamansal bilgi sağlar.

Zaman Damgasının Kullanım Alanları Nelerdir?

Zaman damgasının kullanım alanları şu şekildedir:

• Blockchain blokları
• Bilgisayar dosyaları
• Veri yönetimi
• Dijital kameralar
• Sosyal medya gönderileri
• Çevrimiçi sohbet ve sohbet mesajları
• Dijital sözleşmeler ve dijital imzalar

Blockchain Blokları

Kripto varlıklar gibi işlemlerin geçerliliğini sağlamak için zaman damgası kullanılır.

Bilgisayar Dosyaları

Dosyanın son değiştirilme zamanı hakkında bilgi veren bir zaman damgası içerebilir.

Veri Yönetimi

 Verilerin bütünlüğünün sağlanması için zaman damgasına dayanır.

Dijital Kameralar

Bir fotoğrafın çekildiği zaman hakkında bilgi veren zaman damgası ekler.

Sosyal Medya Gönderileri

Gönderinin yapıldığı zaman hakkında bilgiler içerir.

Çevrimiçi Sohbet ve Sohbet Mesajları

Bir mesajın gönderildiği, alındığı veya görüntülendiği zamanın kaydedilmesi için zaman damgası kullanılır.

Dijital Sözleşmeler ve Dijital İmzalar

Bir belgenin ne zaman imzalandığı hakkında bilgi vermek için zaman damgaları kullanılır.

Blockchain Teknolojisinde Zaman Damgası

Blockchain teknolojisinde zaman damgası, blokların oluşturulduğu ve işlemlerin gerçekleştirildiği zamanı belirlemek için kullanılan bir mekanizmayı ifade eder. Her blok, içerdiği işlemler ve diğer önemli verileri bir araya getirerek bir zaman damgası ile mühürlenir. Bu blokların belirli bir sıralama ve kronolojiye sahip olduğunu ve ardışık olarak eklenmiş olduklarını gösterir.

Başka bir ifadeyle zaman damgaları, özellikle kripto varlıklar ile kullanımda önemli bir rol oynar. Blockchain’de bulunan her bloğun, bloğun özetlendiği Unix zamanını içeren bir başlığı bulunur. Zaman damgası, her bloğa benzersiz işaret verir ve çift harcamanın önlenmesine yardımcı olur.

Blockchain tabanlı zaman damgası, bir sayfadaki içeriğin zaman damgalı bir tarihte yayınlandığını kanıtlar. Blockchain herhangi bir seçimdeki oylamanın geçerliliğinin kanıtlanması ve sahtekarlığın ortadan kaldırılması için seçimlerde kullanılır. Tipik olarak, zaman damgaları koordinatlı evrensel zaman (UTC) veya benzeri standartlara dayalı olarak sağlanır. Bu, farklı coğrafi bölgelerdeki node’lar arasında zaman uyumunun sağlanabilmesi için önemlidir.

Zaman damgası, bir blockchain ağında konsensüs protokolü tarafından doğrulanan blokların doğru bir şekilde sıralanmasına yardımcı olur. Böylelikle geçmiş bir zamanda gerçekleşen olaylar veya işlemler için geriye dönük izlenebilirlik sağlanabilir. Aynı zamanda her bir bloğun zaman damgası, bloklar arasında bir bağlantı sağlar ve blokların birbirine bağlı bir zincir oluşturmasına yardımcı olur. Blockchain’deki zaman damgası manipülasyonlara ve kötü niyetli davranışlara karşı dirençli olacak bir şekilde tasarlanır. Blokların zaman damgaları, merkezi olmayan bir konsensüs mekanizması tarafından doğrulanır ve değiştirilmesi oldukça zordur. 

Blockchain Madenciliğinde Zaman Damgası

Unix zaman damgası, madencilerin ne kadar kazanç elde ettiğini belirleyen bir bloğu çıkarmanın ne kadar zaman aldığının gösterilmesi için kullanılır. Madenciler blokları hızlı bir şekilde oluşturarak kazanç elde eder.

Aslında madenciler oluşturulan bloğu daha hızlı bir şekilde gerçekleştirildiğini göstermek için hashing yaparken bir zaman damgasını değiştirebilir. Ancak iki kural madencilerin bu eylemi gerçekleştirilmesini engeller.

• Medyan geçmiş zaman kuralı
• Gelecekteki blok süresi kuralı

Medyan Geçmiş Zaman Kuralı

Medyan geçmiş zaman kuralı, blockchain protokollerinde kullanılan bir kuraldır ve blokların zaman damgalarının belirli bir kriteri karşılaması gerekir. Bu kural, blokların oluşturulma hızının belirli bir aralıkta kalmasını sağlamak ve blockchain’in düzgün bir şekilde ilerlemesini sağlamak amacıyla kullanılır.

Kuralın temel prensibi, son birkaç bloğun zaman damgasının medyanını kullanarak bir zaman hedefi belirlemektir. Medyan, bir dizi değerin ortasındaki değeri gösterir. Son 11 bloğun zaman damgalarının sıralanması durumunda, ortadaki (medyan) değer kullanılır. Kural blockchain ağının güvenliğini ve bütünlüğünü sağlamak amacıyla kullanılır. Bloklar arasında uygun bir zaman hedefi belirlemek, çeşitli saldırıların önlenmesine yardımcı olur ve blockchain ağının adil ve düzgün bir şekilde işlemesini sağlar.

Gelecekteki Blok Süresi Kuralı

Gelecekteki blok süresi kuralı, blok sürelerinin makul bir aralıkta kalmasını sağlamak ve blockchain ağının düzgün bir şekilde ilerlemesi için uygulanır. Bu kurala göre, bir madenci bir blok oluşturmadan önce, o andan itibaren iki saatlik bir zaman dilimini geçmemiş bir zaman damgası kullanmalıdır. Başka bir ifadeyle madencinin donanımının yerel saatinden daha fazla gelecekte bir zaman damgası kullanması engellenir. Kuralın amacı, blok sürelerinin istikrarlı bir şekilde ilerlemesini sağlamaktır.