Akıllı Sözleşme (Smart Contract), gerçekleştirilmek istenen işlemler için kullanıcılar arasında belirli koşulların yerine getirilmesini sağlayan ve işlemlerin güvenilir bir şekilde gerçekleşmesine yardımcı olan protokole denilir. Akıllı sözleşmeler, 1994 yılında Nick Szabo tarafından bilgisayarlı işlem protokolleri şeklinde kullanıcıların karşısına çıkmıştır. Akıllı sözleşmeler, Ethereum’un temel yapılarındandır. Ethereum.org’un metaforuna göre, akıllı sözleşmeler otomat makinelerine benzer bir şekilde çalışıyor. En basit ifadeyle akıllı sözleşmeler, bir sözleşmenin şartlarını, bilgisayar kodlarına çevirerek, sözleşmeleri dijitalleştirir.
Akıllı sözleşmeler, blockchain’de gerçekleştirilmek istenen işlemler de kullanılır ve işlemler ağda tutulur. Akıllı sözleşmeler ile gerçekleştirilen işlemler değiştirilmez. Kullanıcılar, blockchain ağında gerçekleştirdikleri işlemlerinde, anonim olarak kalır. Blockchain ağında kullanıcılar, beklenen koşulları yerine getirdiğinde akıllı sözleşmeler işlevsellik kazanır. Akıllı sözleşmelerin en önemli özelliği merkeziyetsiz olmasıdır. Kullanıcılar arasında gerçekleştirilen işlemler, tek bir otorite tarafından yönetilmez ve değiştirilemez. Akıllı sözleşmeler ile ilgili birçok ülke henüz regülasyon yapmamıştır.
Akıllı Sözleşmeler (Smart Contract) Nasıl Çalışır?
Akıllı sözleşmeler, mal veya hizmetlerin takas işlemlerinin kolaylıkla gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılan sözleşme modelidir. Akıllı sözleşmelerin temel amacı, işlem maliyetlerini uygun duruma getirmek, işlemlerin açık şekilde izlenmesini sağlamaktır. Akıllı sözleşmelerin tüm şartları bellidir ve şartların dışına çıkılmaz. Akıllı sözleşmeler, otomatik olarak uygulanır. Akıllı sözleşmeler, kullanılmak istenen her sektör için güvenlik oluşturmayı ve güveni vadeder.
Blockchain üzerinde olan akıllı sözleşmeler, herhangi bir kişi tarafından oluşturulabilir bir yapıya sahiptir. Akıllı sözleşmelerin kodları açıktır ve akıllı sözleşmeler, blockchain ağında kullanılmaya başlandıktan sonra hiçbir şekilde değiştirilemez ve kapatılamaz. Akıllı sözleşmeler, Solidity, Michelson gibi çeşitli programlama dillerinde yazılabilir. Blockchain ağında bulunan node'lar (düğüm), akıllı sözleşmelerin kopyasına sahiptir. Akıllı sözleşme, ağ içerisinde düğümler tarafından gerçekleştirilen yeni işlemlerin doğrulanması ve onaylanması için gereken fikir birliğinin sağlanmasında yardımcı olur.
Akıllı Sözleşmeler Nasıl Ortaya Çıktı?
Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisi insanlar tarafından popülerleşmeden önce kullanılıyordu. Akıllı sözleşmeler ilk defa 1994’te, Nick Szabo tarafından ortaya atılmıştır. Nick Szabo isimli bilgisayar bilimci, 1998 senesinde BitGold adlı kripto varlık geliştirdi. Szabo, akıllı sözleşmeleri, bir sözleşmenin kurallarını yürüten bilgisayarlı işlem protokolleri şeklinde ifade ediyordu.
Blockchain Tabanlı Akıllı Sözleşmeler Nedir?
Blockchain teknolojisi güvenli ve değiştirilemez özelliklere sahip olduğundan dolayı akıllı sözleşmelerin saklanması için en uygun yoldur. Akıllı sözleşme verilerinin kaybolması imkânsızdır çünkü akıllı sözleşmeler şifrelendirilerek defterlerde saklanır. Blockchain teknolojisi ile uygulanan akıllı sözleşmeler, düşük maliyetli ve verimli işlemler yürütülmesini olanak tanır. Blockchain tabanlı akıllı sözleşmeler birçok sektörde tercih edilir. Örneğin, sağlık sektöründe kullanılan akıllı sözleşmeler, hizmet ödemelerini otomatikleştirebilir, faturalandırmayı azaltabilir.
Blockchain tabanlı akıllı sözleşmeler, müzik sektöründe, müziğin sahipliğini kaydederek, telif ücretlerinin ödenme işlemlerinde kullanılabilir. Aynı zamanda akıllı sözleşmeler, kaza veya araç bakımı gibi bilgileri depolayarak otomobil sektörüne de katkıda bulunur. Blockchain ve defterler ile bütünleşen akıllı sözleşmelerin oluşturulmasında programlama dili uygulamaların faydası oldukça büyüktür.
Akıllı Sözleşmeler Neden Önemlidir?
Akıllı sözleşmeler, işlemlerin merkeziyetsiz şekilde uygulanmasına ve kripto varlıkların oluşturulmasına imkân sağlar. Çeşitli alanlarda kullanılabilen akıllı sözleşmeler, blockchain ağlarında depolanır. Blockchain teknolojisi kullanılarak uygulanan akıllı sözleşmeler ile gerçekleştirilen işlemler bazı istisnalar dışında hiçbir şekilde değiştirilemez.
Akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz uygulamaları desteklenir ve DeFi teknolojisini kapsar. Akıllı sözleşmelerin kapsadığı DeFi teknolojisi, kripto varlıkların finansal işlemlere dahil olmasına imkân tanır.
Akıllı Sözleşmeler Hangi Alanlarda Kullanılır?
Akıllı sözleşmeler, blockchain üzerinde otomatik bir şekilde çalışan bilgisayar programlarıdır. Akıllı sözleşmeler ile NFT, dijital varlık, grafik ve stabil kripto varlıklar gibi birçok şey yaratılabilir. Akıllı sözleşmelerin kullanıldığı alanlardan bazıları şunlardır:
- Stablecoin
- Dijital varlıklar
- Sigorta
- Gayrimenkul
- Sağlık
Akıllı Sözleşmelerin Avantajları Nelerdir?
Akıllı sözleşmelerin bazı avantajları vardır ve bunlar şunlardır:
- Akıllı sözleşmeler, kurum veya şirketlerin gerçekleştirdiği işlemlerin hızını yükseltir.
- Akıllı sözleşmeler merkeziyetsiz yapıdadır ve gerçekleştirilen işlemlerin yönetilmesi için üçüncü bir kişi veya tarafa gerek duyulmaz.
- Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisi ve dağıtılmış defter teknolojisinden faydalanmaktadır. Gerçekleştirilen işlem verilerini bu teknolojilerin içerisinde kaydını tutmaktadır ve depolanır. Karmaşık süreçlerden geçen işlemlerde hata ihtimalini engeller ve işlemlerin yürütülmesi için otomatik işlemler gerçekleştirilir.
- Akıllı sözleşmeler, işlem süreci boyunca ilerlemeleri izlenebilir kılmak için tüm kaynakları korur. Akıllı sözleşmeler, kurum veya şirketlerin işlem maliyetlerini en aza indirir.
Akıllı Sözleşmelerle İlgili Zorluklar Nelerdir?
Akıllı sözleşmelerde yaşanabilecek bazı sorunlar şu şekilde olabilir:
- Akıllı sözleşmeler, bilgisayar korsanları ile karşı karşıya kalabilirler. Bunun için akıllı sözleşmeler, karşılaşabilecekleri zorlayıcı durumlarla başa çıkabilecek şekilde programlanmalıdır.
- Akıllı sözleşmeler yönetilme ve uygulama konusunda karmaşık bir yapıdadır. Akıllı sözleşmeler ile gerçekleştirilen işlemler değiştirilemez özelliğine sahip olduğu için yeni sözleşme geliştirilmesi gerekir.
- Akıllı sözleşmeler her ne kadar işlem hızı konusunda kullanıcıya yarar sağlıyor olsa da işlemlerde karmaşıklık söz konusu olduğunda çözüm yolu bulunamaz ise büyük hasarlar ortaya çıkabilir.
Akıllı Sözleşme Coin’leri Nelerdir?
Akıllı sözleşme yaratmaya imkân tanıyan ağların kripto varlık birimleri, akıllı sözleşme coin’i olarak adlandırılır. Akıllı sözleşme coin’lerinin bazıları şunlardır:
- Ethereum (ETH)
- Binance Coin (BNB)
- Algorand (ALGO)
- Polygon (MATIC)
Otomasyon Etkisi Nedir?
Akıllı sözleşmelerin temel özelliklerinden biri otomatik bir şekilde uygulanabilirliğidir. Dijital platformlarda gerçekleştirilmek istenen işlemler daha hızlı gerçekleştirilir ve maliyet açısından kullanıcısına tasarruf sağlar. Dijital platformda gerçekleştirilmek istenen transfer işlemlerinde cüzdanların doğrulanabilirliği çok önemlidir. Eğer cüzdan doğrulanabilir ise taraflar arasında bir güven ortamı ve fikir birliği oluşabilir.
Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar oluşturarak, yasal giderler konusunda tasarruf edilmesini sağlar ve işlem sürelerini hızlandırır. Akıllı sözleşmeler aynı zamanda ofis, şirket veya kurumların harcamalarını da azaltır. Transfer işlemleri sürecinde, gönderici transfer işlemini kaydetmesinin ardından varlıkların anında ödeme işlemi gerçekleşir.
MetaSmartContract Nedir?
MetaChain, EVM destekli ağdır dolayısıyla Solidity, Viper, Fe, Huff, Yul gibi EVM tarafından tanımlanabilir tüm dillerde akıllı kontratları işler.
MetaSmartContract, kullanıcıların akıllı sözleşme ihtiyaçlarını karşılamak için topluluklar tarafından onaylanan akıllı sözleşme kütüphanesidir. Audit işlemleri gerçekleştirilmiş olan akıllı sözleşmeler, MetaChain için özel şekilde uygun hale getirilmiştir ve ücretsiz olarak kullanılır.
Topluluk tarafından desteklenmekte olan ve Metatime ekosistemi içerisinde projelerini gerçekleştirmek isteyen her kullanıcının ihtiyaçlarına yönelik sözleşmeler oluşturulmuştur. Aynı zamanda son kullanıcının ürettiği kontratlarda gerekli audit ve oylama süreçlerinden sonra MetaSmartContrat sistemine dahil edilerek akıllı kontrat kütüphanesinin büyümesine imkân tanır.
